مرکز رشد محصلان پوهنتون کاتب با همکاری پوهنحیهای حقوق، علوم سیاسی، انجنیری، اقتصاد، کمپیوترساینس، طب و مرکز تحقیقات علمی، برنامه گرامیداشت از «روز بینالمللی جلوگیری از سوءاستفاده از محیط زیست در جنگ و منازعات مسلحانه» را در تاریخ ۰۲/۰۹/۱۴۰۴ در ساختمان مرکزی پوهنتون برگزار نمود. این برنامه با حضور معاون محترم علمی و تدریسی، رئیسان دانشکدهها، آمرین دیپارتمنتها و اساتید و محصلان پوهنتون برگزار گردید.
برنامه با قرائت آیاتی از قرآن کریم توسط قاری برنامه، آقای عبدالمتین سلطانی آغاز شد. سپس مجری برنامه، آقای محمد علیپور، با خوشآمدگویی به اساتید، محصلان و سایر حاضرین، آغاز رسمی مراسم را اعلام کرد.
در ادامه، دکتور محمد یحیی بلاغت، معاون علمی و تدریسی پوهنتون کاتب، بهعنوان سخنران اصلی برنامه، صحبتهای خویش را پیرامون اهمیت این روز و موضوعات مرتبط با حفاظت از محیط زیست در شرایط جنگ و منازعات مسلحانه ارائه نمودند. ایشان بیان کردند که بشر در برخورد با محیط زیست و طبیعت بسیار بی پروا بوده و این بیتوجهی سبب تخریب گسترده محیط زیست و منابع طبیعی شده است. به گفته ایشان، انسان امروز باید منتظر پیامدهای عملکرد نادرست خود در رابطه به محیط زیست باشد؛ پیامدهایی که در قالب تغییرات اقلیمی، بلایای طبیعی و واکنش خشمگینانه طبیعت، دوباره دامنگیر خود انسان خواهد شد. دکتور بلاغت در بخش دیگری از سخنان خود تأکید کردند که جنگها همواره تأثیر مستقیم و مخربی بر محیط زیست داشتهاند. افغانستان، بهعنوان کشوری که بیش از چهار دهه درگیر جنگ بوده است، یکی از نمونههای بارز آسیبدیدگی محیط زیستی بر اثر جنگهای طولانی مدت است. ایشان توضیح دادند که در طی این سالها، جنگلها، پوشش گیاهی، منابع آبی و خاک کشور دچار آسیبهای جبرانناپذیر شدهاند.
دکتور بلاغت افزودند که یکی از اجزای مهم محیط زیست، جنگلها میباشد که در این مدت چهار دهه جنگ و نابسامانی، آسیبهای بزرگی را متحمل شده است. ایشان با اشاره به استفاده از جنگلها در دوران جنگ افزودند: در چهل سال گذشته، در جریان تجاوز شوروی به افغانستان و دوران جنگهای داخلی و سالهای پس از آن، جنگلهای کشور به میدان نبرد تبدیل شدند. نیروهای مخالف حکومتها از جنگلها و کوهها بهعنوان پناهگاه استفاده میکردند و حکومتهای وقت نیز برای مقابله با آنان به این مناطق حمله میکردند. این درگیریهای مداوم سبب تخریب شدید جنگلها، حیاتوحش و پوشش گیاهی کشور شد. همچنین قطع بیرویه جنگلات و قاچاق چوب به دلیل عدم حاکمیت مؤثر دولتها منجر به آسیب جدی به جنگلات در افغانستان شده است. این اقدامات سبب کاهش نگرانکننده میزان جنگلات شده است. ایشان گفتند: براساس آمارها در حدود چهار دهه پیش، سطح جنگلات کشور حدود ۵ فیصد کل مساحت کشور بود، اما بر اثر جنگ و قطع بیرویه درختان، این میزان اکنون به حدود ۲ درصد کاهش یافته است. این روند نگرانکننده، تأثیرات عمیقی بر اقلیم، فرسایش خاک، حیاتوحش و زندگی ساکنان این مناطق داشته است.
ایشان در پایان سخنان خود بر ضرورت آگاهی دهی، تقویت قوانین محیط زیستی، مشارکت نهادهای دولتی و غیردولتی و مراکز علمی و پژوهشی و نقش نسل جوان در حفاظت از محیط زیست تأکید کردند و افزودند که هیچ کشوری بدون حفظ منابع طبیعی، توان توسعه پایدار نخواهد داشت.
سخنران دوم برنامه، استاد فرید احمد خروش، استاد پوهنحی علوم سیاسی، سخنرانی خویش را با تشریح وضعیت بحرانی محیط زیست افغانستان آغاز نمود و تخریب گسترده منابع طبیعی کشور را «یک تراژدی عمیق و چندلایه» توصیف کرد. بحرانی که در چهار دهه جنگ، بیثباتی سیاسی و مشکلات انسانی نادیده گرفته شده و امروز به تهدیدی جدی برای اکوسیستمها و زندگی مردم تبدیل گردیده است. استاد خروش با اشاره به خلأهای علمی در نظام تحصیلات عالی کشور تأکید کرد که فعال نبودن دو رشته مهم «ژئوپلیتیک و جغرافیای سیاسی» و «محیط زیست» در پوهنتونهای افغانستان یکی از چالشهای بنیادی در مواجهه با مشکلات محیط زیستی است. وی توضیح داد که موقعیت جغرافیایی افغانستان – محصور در خشکی و عمدتاً کوهستانی – نقش مهمی در توسعهنیافتگی کشور دارد و تحلیل اثرات این ویژگیها تنها در چارچوب علوم ژئوپلیتیک امکانپذیر است.
استاد خروش سپس تصویری از وضعیت بحرانی محیط زیست کشور ارائه کرد. او بحران آب را مهمترین تهدید دانست و به خشک شدن رودخانهها، پایین رفتن شدید سطح آبهای زیرزمینی و ذوب سریع یخچالهای طبیعی اشاره کرد. در کنار این، تخریب گسترده جنگلها – بهویژه در کنر و نورستان – موجب فرسایش خاک، سیلابهای شدید و از بین رفتن حاصلخیزی زمین شده است. او همچنین آلودگی شدید هوای کابل را نتیجه استفاده از سوختهای بیکیفیت، وسایط فرسوده و روشهای نامناسب گرمایشی دانست. ایشان همچنان نابودی زیستگاهها، شکار بیرویه و جنگ نیز بسیاری از گونههای حیاتوحش افغانستان مانند پلنگ برفی و انواع آهو را به مرز انقراض رسانده است. وی عوامل تخریب محیط زیست افغانستان را جنگهای طولانی، تغییر اقلیم، فقر گسترده، مدیریت ناکارآمد منابع آب و رشد بیرویه شهرنشینی عنوان کرد. عواملی که فشار شدیدی بر منابع طبیعی وارد کرده و موجب شکلگیری چرخهای معیوب میان فقر و تخریب محیط زیست شده است.
در جمعبندی، استاد خروش بیان کردند که تخریب محیط زیست در افغانستان یک بحران جانبی نیست، بلکه یک تهدید وجودی برای آینده این کشور است. این وضعیت یک چرخه معیوب ایجاد کرده است: تخریب محیط زیست باعث فقر و مهاجرت بیشتر میشود، و فقر و بیثباتی نیز به نوبه خود باعث تخریب بیشتر محیط زیست میگردند. بدون ثبات سیاسی، مدیریت علمی منابع و همکاریهای بینالمللی، چشمانداز احیای محیط زیست کشور تاریک خواهد بود.
Comment is not allowed
